Bunt i tkactwo – notatki na maturalnym marginesie 

Tegoroczny temat maturalny "Bunt i jego konsekwencje dla człowieka"* budzi sporo emocji. Warto wspomnieć, że w 1793 roku doszło do pierwszego buntu tkaczy na Śląsku. Autorzy (m.in. Perschke „Beschreibung und Geschichte der Stadt Landeshut in Schlesien”) opisują, że podczas dnia targowego w marcu 1793 roku na rynku w Kamiennej Górze doszło do zamieszek pomiędzy tkaczami a kupcami. Tkacze oskarżali kupców o zaniżanie cen kupna płótna. Kryzys spowodowany był sytuacją gospodarczą w Europie (wojną z Francją), a nie, jak uważali rzemieślnicy, jedynie wyzyskowymi zapędami kupców. Buntowali się tkacze z Kamiennej Góry, Bolkowa, Chełmska Śląskiego czy Mieroszowa.

Pogarszająca się sytuacja tkaczy lnu charakteryzowała kolejne lata. Powodem była konkurencja ze strony bawełny, konkurencyjność nowych metod przemysłowych, wojny napoleońskie, klęski głodu. W latach 40. XIX wieku doszło do głośnych buntów tkaczy śląskich. W 1844 roku w ośrodkach tkackich w Górach Sowich zamieszki przybrały charakter wielodniowego powstania. Interweniowało wojsko. Opisywane w całej Europie śląskie zamieszki przyczyniły się do zainteresowania dolą rzemieślników także ze strony artystów. W Niemczech i Anglii powstało wiele utworów literackich i plastycznych, które były odpowiedzią twórców na trudny los i waleczną postawę tkaczy-buntowników (jednym z najważniejszych i pierwszych poetów opisujących bunt śląskich tkaczy był wybitny niemiecki romantyk, Heinrich Heine).

Najsłynniejsze dzieło dotyczące tamtych wydarzeń powstało pod koniec XIX wieku. Dramat „Tkacze” napisał urodzony w Szczawnie-Zdroju dramatopisarz Gerhart Hauptmann. Z uwagi na poruszaną tematykę i naturalistyczny, bardzo radykalny charakter dzieło miało utrudnioną premierę. Na scenie zostało pokazane w 1894 roku. W 1912 roku autor został nagrodzony literacką Nagrodą Nobla. Do dziś „Tkacze” są jednym z najciekawszych literackich dzieł związanych ze śląskim rzemiosłem i ideą buntu. Kamienna Góra ma historyczny związek z rodziną Hauptmannów. W mieście mieszkał i zmarł dziadek pisarza, a rodzina Hamburgerów, przemysłowców tekstylnych, zaliczała się do grona mecenasów Noblisty.

oprac. Robert Główczyk, Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze

*Egzamin maturalny z języka polskiego, 2024